Hoe zou het nog zijn met het klimaat?

Vertel het ons maar zonder omwegen. Hoe erg is het, met het klimaat?
Francesca: “(Haalt diep adem) Er zijn positieve signalen maar met de patiënt, het klimaat, gaat het voorlopig niet beter. De meeste mensen zijn het er intussen over eens dat we onder de anderhalve graad opwarming moeten blijven tegenover het pre-industriële tijdperk in de negentiende eeuw om niet in de problemen te komen. We zitten nu al rond de 0,9 graden opwarming, maar er is een vertraging in de CO2-uitstoot in de atmosfeer. Alles wat de laatste dertig jaar is uitgestoten, moet zich dus nog vertalen in klimaatverandering. We gaan dus nog heel spannende tijden tegemoet. Er zouden nu heel drastische veranderingen moeten worden doorgevoerd. Met het verdrag van Parijs was men heel hoopvol. Daarin hebben alle landen hun goede intenties weergegeven – en dat waren niet de minste landen – en bovendien is het verdrag al geratificeerd door de meeste landen. De snelheid waarmee dat gebeurd is, was tot dusver ongezien en betekent dat er eindelijk een sense of urgency is doorgedrongen.”

Maar…
“De verkiezing van Donald Trump is natuurlijk een tegenslag – en geen kleine.”

We gaan heel spannende tijden tegemoet. Er zouden nu heel drastische veranderingen moeten worden doorgevoerd.

We wezen Donald Trump tot vorige week graag met de vinger als ontkenner van klimaatproblemen, maar volgens een onderzoek van EOS zien zeven op de tien Vlamingen de mens ook niet als oorzaak de van klimaatverandering.
“(Verbaasd) Echt? Is dat een representatief onderzoek? Dat kan ik moeilijk geloven. Ik heb al andere Europese studies gelezen waaruit blijkt dat mensen er wel wakker van liggen. Daar durf ik dus geen commentaar op te geven.”

Anderzijds is er wel nog mooi nieuws: Leonardo Di Caprio heeft meegewerkt aan de klimaatfilm ‘Before the flood’ (www.beforetheflood.com).
“Dat is een heel goede film waarin veel thema’s worden aangeraakt. Hij komt wereldwijd uit. Maar hoeveel mensen hebben hem al gezien? Iedereen die van ver of dichbij voor een milieuorganisatie werkt, waarschijnlijk. In mijn vriendenkring zullen er weer zijn die zeggen: ‘Daar heb je ze weer, met haar klimaatzaak.’”

Noemen jouw vrienden je soms de klimaatzaag?
“(Lacht) Dat hebben ze nog nooit tegen me gezegd. Maar ik heb wel een vriend die me de ecozaag noemt. Toch is hij al een beetje bekeerd. De stad inrijden met de auto doet hij niet meer! Ik lees veel over het klimaat en vertel er veel over. Zo trek ik wel wat mensen mee. Omdat ze weten dat ik ermee bezig ben, komen ze ook met vragen naar mij. Veel mensen snappen al niet waarom klimaatopwarming zo erg is, maar het betekent vooral dat het weer extremer wordt, met zware wind en stormen en schade als gevolg. Vandaar dat we het tegenwoordig klimaatverandering noemen.”

Klimaatverandering stopt niet aan de grens. Er zullen dus ook klimaatvluchtelingen naar Europa komen.

Dan hebben we het nog niet over de klimaatvluchtelingen gehad. Wie niet wil dat er nog vluchtelingen bijkomen, zou zich beter wel inzetten voor het klimaat.
“Dat zeg ik ook. Als we nu al moeite hebben met de vluchtelingen die uit Syrië komen, en uit oorlogsgebied, weet dan dat er nog veel mensen zullen zijn die niet kunnen blijven wonen op de plaats waar ze wonen. Niet omdat er een bom op hun hoofd is gevallen, maar omdat ze er niet meer kunnen overleven. En wie niet kan overleven, die vertrekt. Klimaatverandering stopt ook niet aan de grens, hé. Er zullen er dus ook naar Europa komen.”

Hoe staat het intussen met De Klimaatzaak? Jullie zijn met elf oprichters die de Belgische staat dagvaarden omdat die te weinig doet voor het klimaat. Op de website zag ik dat jullie al 77 procent hebben van de 180.000 euro die daarvoor nodig is.
“Die 180.000 euro was wat we dachten nodig te hebben toen we ermee begonnen. We weten nu dat er meer geld zal nodig zijn. Met dank aan de Vlaamse overheid, die wil dat de rechtszaak in het Nederlands gebeurt. Ze maakt er een taalkwestie van en daardoor moet er nu eerst een uitspraak komen van het Hof van Cassatie. (Boos) De Vlaamse overheid vindt dat ze recht in haar schoenen staat met haar klimaatbeleid. Wel, stop dan met die vertragingsmanoeuvres. Op de uitspraak is het wachten tot na de verkiezingen in 2019! Dit is een politiek spel van het laagste niveau. Waar blijft de verontwaardiging daarover in de pers? Ik snap dat commerciële zenders mensen willen geven wat mensen vragen. Maar dit is toch maatschappelijk relevant? Hoe zit het met de onderzoeksjournalistiek? Daar is er veel te weinig van. En als het gebeurt, dan volgt er een proces – kijk maar naar Apache.”

Misschien zijn we allemaal wat klimaatmoe.
“Mensen zeggen: ‘We weten intussen wel dat het erg is, doe er dan iets aan.’ In die zin snap ik die klimaatmoeheid. Het blijft allemaal bij gerommel in de marge. Ook hier vind ik dat de politiek haar verantwoordelijkheid moet nemen. Er wordt al heel lang aan de alarmbel getrokken door heel veel mensen, maar er gebeurt te weinig.”

“Toen we de Klimaatzaak hebben gelanceerd, zei minister van Leefmilieu Joke Schauvliege dat we dan maar wat minder met de auto moesten rijden. Dat was heel populistisch en ongelooflijk kortzichtig, qua visie. Iedereen weet dat het niet gaat over die enkelingen die hun auto thuislaten om naar de bakker te gaan. Ik begrijp mensen die hun wagen nodig hebben omdat ze zonder niet op hun werk geraken of met het openbaar vervoer drie uur onder weg zijn. Maar je kan op elk niveau een beleid uitzetten om te zeggen: deze richting gaan we uit. In Noorwegen zeggen ze: ‘Bij ons op termijn geen auto’s meer die rijden op fossiele brandstoffen.’ Dan denk je wel twee keer na over welke auto je koopt. Want tegen de tijd dat je ermee klaar bent, kan je hem misschien alleen nog maar verkopen in een ander land. Wij zitten nog altijd met onze gesubsidieerde bedrijfswagens – dieselwagens! Dat is de omgekeerde wereld.”

Hoe komt dat, volgens jou?
“Vanuit politieke hoek kijken ze bij het maken van hun beleid te veel naar de kosten en de lasten en te weinig naar de opportuniteiten. Ze zijn kortzichtig en bang om afgestraft te worden bij de volgende verkiezingen. Dat is het democratisch deficit. Terwijl wij willen dat de overheid beslissingen neemt in het algemeen belang. Natuurlijk stribbelen mensen tegen. Kijk naar het rookverbod. Maar het is er wel gekomen.”

Wat vind je van het Vlaamse Klimaatplan dat vorige week werd gelanceerd?
“Het klimaatplan is zeker een goede stap. Het zijn moedige voornemens. Maar…het zijn resoluties. Voornemens dus die geen  kracht van wet hebben. We hopen uiteraard dat deze allemaal uitgevoerd zullen worden, want het is een én-én-verhaal, niet een of-of-verhaal. Zolang dat niet gebeurt, blijft de Klimaatzaak zijn bestaansreden hebben. We willen gerust de stok achter de deur zijn. Als de overheid doet wat ze zich voorneemt, wordt een Klimaatzaak overbodig en zijn we uiteindelijk toch tevreden. Maar waakzaamheid is aangewezen. De overheid had ook het voornemen om de verouderde, afgeschreven kerncentrales te sluiten en toch mochten ze langer open blijven. Laten we hopen dat deze voornemens een langer leven beschoren zijn.”

Ken je dat grappige Nederlandse filmpje van Zondag met Lubach? Daarin analyseert presentator Arjen Lubach allerlei redenen om minder vlees te eten, zoals dierenleed en gezondheid, om te besluiten dat je het vooral moet doen voor het milieu: als iedereen stopt met vleeseten, heeft dat meer impact op het klimaat dan wanneer iedereen stopt met autorijden.
“Dat heb ik nog niet gezien. Ik maak zelf quasi nooit vlees klaar, of het moest kip zijn. Maar ik eet heel weinig thuis en dus hang ik vaak af van wat andere mensen klaarmaken, als ik een presentatie geef, bijvoorbeeld. Ik zal geen eten weigeren omdat er vlees inzit. Maar ik moet wel zeggen: voor mij is het geen zware inspanning, om het te laten. Ik ben geen carnivoor.”

Ik wil dat de Klimaatzaak het grootste proces ooit wordt in België. Momenteel staat de teller op 11.000.

Bij De Klimaatzaak ben je de enige vrouw, Francesca…
“Er zijn nog vrouwen bij betrokken hoor, want De Klimaatzaak is meer dan de elf oprichters. En ik beloof je, daar komt héél binnenkort verandering in. Op 1 december bestaan we twee jaar en pakken we uit naar met nieuwe namen. Daar zullen veel vrouwen bij zitten.”

“In april organiseren we trouwens opnieuw een event, al kan ik daar nog niet zoveel over vertellen. Op dit moment zoeken we nog meer mede-eisers. Ik wil dat dit het grootste proces ooit wordt in België. Momenteel staat de teller op 11.000. Ik vind dat wel straf. Het engagement gaat verder dan een petitie en niet zomaar een like op Facebook. Je moet er een formulier voor afdrukken, invullen, handtekenen en terugsturen.”

Hoe houd je het vol om te vechten voor de goede zaak?
“Ik vind dat niet zo moeilijk. Ik heb die overtuiging. En de mensen van De Klimaatzaak zijn een heel fijn team om mee te werken. Ze zijn strijdvaardig maar ook pragmatisch en realistisch. Het komt erop neer dat het volstaat om te weten dat onze kinderen en kleinkinderen het ons niet zullen kunnen verwijten dat we niets hebben gedaan om te proberen het roer om te gooien. Want het zal zeker nog misgaan.”

Jongeren staan anders in het leven. Zij willen comfort maar ze hoeven niet noodzakelijk eigenaar van materiële zaken te zijn.

“Al wil ik wel graag nog een positieve boodschap meegeven. Soms zie ik hoe hard mensen moeten werken en het ook thuis proberen goed te doen, terwijl ze elke dag de files trotseren. Daarom beseffen we stilaan dat we anders moeten gaan nadenken over allerlei zaken. Als we inspanningen leveren voor het klimaat, kan dat ook jobs opleveren. Jongeren staan anders in het leven. Zij willen comfort maar ze hoeven niet noodzakelijk eigenaar van materiële zaken te zijn. Moet iedereen wel een boor hebben? Of een auto? Zeker in de stad kan je al die middelen efficiënter inzetten. De deeleconomie is misschien nog niet overal doorgedrongen, maar in sommige milieus is die wel al ingeburgerd.”

Heb je verder nog dromen of toekomstplannen?
“Eigenlijk niet. Ik heb een drukke agenda en blijf werken zoals ik bezig ben. Het is goed zoals het is. Ik ben content. Zoals Dirk De Wachter, die ik tijdens het Festival van de Gelijkheid zal interviewen zegt: mensen streven te veel geluk na, terwijl we soms gewoon tevreden moeten zijn – en dat ben ik. Ik ben gezond, heb fijne vrienden en woon op een mooie plek. Ik leef goed, heb weinig zorgen en mijn ouders zijn gezond: dat vind ik al heel veel. Bovendien doe ik wat ik graag doe en vind ik het waardevol, wat ik doe. Dat is contentement dus – wat een mooi woord, ook.”

Festivalbabbels  met Francesca Vanthielen, op 3 december tussen 13.00 en 22.00 uur op het Festival van de Gelijkheid.
Het grote klimaatgesprek 1 december, 13.00 – 14.30 uur, op het Festival van de Gelijkheid

Meer info over de Klimaatzaak vind je op www.klimaatzaak.eu/nl

Foto’s: Sandra Mermans